Laktoz Nedir?
Kimyasal Formülü; C12H22O11
Molekül Ağırlığı; 342.30 g/mol
CAS Numarası; 63-42-3
Laktoz, bir diğer ismiyle süt şekeri olarak bilinmektedir. Doğada yalnızca sütte ve süt ürünlerinde mevcut olan laktoz, disakkarit sınıfında yer alan bir maddedir.
Sütün en önemli karbonhidratı, laktozdur. Sütün buharlaşması sonucunda ortaya çıkan kristal durumdaki bu süt şekeri, sütün aroma kazanmasında büyük ölçüde etkilidir.
Doğal bir şekilde memelilerin vücudunda sentezlenen sütün içeriğindeki laktoz miktarı birbirinden farklıdır. Memelilerin sütlerindeki laktoz miktarları şu şekildedir:
Eşek sütü 7,4%
Anne Sütü 7,1%
At sütü 6,2%
Deve sütü 5,0%
Bizon sütü 4,8%
Kedi sütü 4,8%
Koyun sütü 4,8%
İnek sütü 4,6%
Tibet sığırı sütü 4,6%
Keçi sütü 4,3%
Geyik 2,8%
Laktoz, suda çözünür bir özelliğe sahiptir. Ancak bu çözünme, ağır bir şekilde seyretmektedir. Laktozun sudaki yavaş çözünümü, dil üzerinde kumumsu bir his oluşturmasına neden olur.
Laktozun erime noktası 202°C; kaynama noktası ise 668,9 °C’dir ve 140°C’de susuz hale geçmesi söz konusudur.
1.525 g/cm³ yoğunluğa sahip olan laktozun görünümü beyaz ya da soluk sarı toz şekinde; kokusu ise sütünkine benzerdir.
Tatlılık derecesine bakıldığı zaman, sakkarozun tatlılık derecesi %100 olarak baz alındığında, laktozun tatlılık derecesi %27 olarak ifade edilebilir; bu da laktozun kısmen düşük bir tatlılık derecesine sahip olduğunu gösterir.
Laktozun süt şekeri dışındaki bir diğer ismi de laktoz monohidrattır.
Laktozun alt molekülleri arasında glukoz ve galaktoz yer alır. Laktozun hidrolizi sonucunda bu iki molekül oluşur.
Glukoz ve galaktoz, laktoz katı bir formdayken ayrı ayrı halkamsı şekle sahiptir. Bu bileşenler
kimyada β-1,4- glikozid bağı ile birbirine bağlı bulunurlar. Sulu çözeltilerde glukoz ve galaktozun halkamsı yapısı, açık zincirlere dönüşür. Bu açık zinciler sayesinde glukoz ve galaktoz, Tollens ve Fehling çözeltilerine olumlu yanıt verir.
Sadece kuvvetli asitlerle hidroliz olan laktoz, limon asidi veya zayıf asitler tarafından etkilenmezler. Laktozun asitlerle hidrolizi ise, sakkarozun asitlerle olan hidrolizinden daha yavaştır. Asitlerle gerçekleştirdiği yavaş hidroliz, laktozun bağırsaklarda daha uzun süre misafir olmasına ve asidik bir ortam yaratmasına neden olur.
Laktoz iki farklı kimyasal yapıya ve iki farklı forma sahiptir.
Laktozun bu formları, alfa laktoz ve beta laktoz olarak karışımıza çıkmaktadır.
Laktoz, doğada yalnızca sütte ve süt ürünlerinde bulunur.
Laktozun Üretimi
Laktozun formlarından biri olan alfa laktozun, kristal bir yapıya kavuşana kadar düşük sıcaklıkta bekletilmesi, ardından yüksek nemde bırakılması ve son olarak kurutulması ve öğütülmesi sonucunda laktoz üretimi gerçekleşmektedir.
Süt endüstrisinin bir yan ürünü olan laktozun üretimi, yılda birkaç milyon ton olarak karşımıza çıkmaktadır.
Çeşitli süt ürünlerinin imalatı sırasında arta kalan maddelerden de laktoz elde edilmektedir. Örneğin; peynir altı suyu, süt şekeri bakımından zengin olması yönüyle işlenerek kristalizasyon, kurutulma ve öğütülme adımlarıyla laktoz üretimi içi değerlendirilmektedir.
Ayrıca ticari amaçla, kurutulmuş veya kristalize edilmiş laktoz yapısından, laktobionik asit, laktoz hidrolizatları gibi ürünler sentezlenebilmektedir.
Laktozun Kullanımı
Laktozun özellikleri, yapısı ve üretim kolaylığı; çok geniş bir kullanım alanını da beraberinde getirmiştir. Gıda endüstrisi ve ilaç sanayisi, laktozun kullanımına başvurulan temel iki alandır.
Gıda sektöründe laktozun kullanımı, toz şeklinde, eritilerek veya başka ürünlerle birleştirilerek olmaktadır.
Ancak laktozun suda çözünürlüğünün az olmasından kaynaklı, direkt olarak gıdaya ilave edilmesinden kaçınılmalıdır.
Laktoz; ekmek ve pastacılık ürünleri , çorbalar soslar, büskivi-çikolata-dondurma-şekerleme gibi gıdalar ve et ürünleri, vb. kullanıldığı gıda ürünlerinde dolgu maddesi, tatlandırıcı, kıvam arttırıcı, renk geliştirici, şeker kriztalizasyonunu kontrol edici amaçlarla yer almaktadır.
Demlenme işlemi sırasında laktozun birçok maya tarafından fermantasyona uğramaması, laktozun avantajı olarak görülmekte ve bazı alkollerin tatlandırılması için kullanımını mümkün kılmaktadır.
Bazı süt ürünleri ve içerdiği laktoz miktarlarına aşağıda yer verilmiştir.
Tam Yağlı Süt: 4,70 g
Yağsız Süt: 4,80 g
Az Yağlı Süt: 4,80 g
Süt tozu: 35,10 g
Yağsız Süt Tozu: 50,50 g
Suyu Azaltılmış Süt: 9,32 g
Krem Şanti: 3,27 g
Ekşi Krema: 3,0 g
Peynir ürünleri: 4,70 g
Yoğurt: 3,19 g
Sütlü Çikolatalar: 2,0 g
Bir diğer ve önemli laktoz kullanım alanı da farmasötik endüstrisidir. Uygun maliyeti ve sıkıştırılabilirlik özelliği ile laktoz, tablet ve kapsül ilaç ürünlerinde sıklıkla kullanılır. Dolgu maddesi olarak ve doğrudan bir katkı maddesi ve yardımcı madde olarak ilaç sanayisinde kullanımına başvurulan laktozdan, ayrıca kuru toz solumalar noktasında seyreltici bir toz elde etmek için de yararlanılmaktadır.
Laktozun Faydaları
Laktoz monohidrat, sağladığı faydalarla da daha fazla kullanılır bir madde haline gelmiştir.
Anne sütü, adapte edilmiş sütlere göre yüksek miktarda laktoz içermektedir. Anne sütünde bulunan bu süt şekeri, bebeüin ilk bir yılda enerjisinin %40’ını karşılamakla kalmaz, aynı zamanda fiziksel ve beyinsel gelişimine de katkısı bulunur. Bu nedenle adapte edilmiş ve çocuğa haricen verilecek olan sütler de laktoz açısından yeterli ölçüye sahip olmalıdır. Bu sütlere ilave edilen laktoz, bebeğin metabolizması için avantajlar oluşturur.
Laktoz, beyin için ihtiyaç duyulan enerjiyi sağlayarak beyin ve sinir dokularının gelişimi, odaklanma yeteneği ve hafızanın güçlenmesi için önem arz eder.
Laktozun yapısındaki yüksek protein oranı, vücut dokularının gelişimini sağlar. Vücudun kalsiyum ve fosfordan daha iyi fayda görmesini sağlayan ve B vitaminlerinin sentezinin teşvikinde etkili olan laktoz, kemik ve diş gelişiminde önemli bir yardımcı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Laktozun hidrolizi sonucunda laktik asit oluşur. Laktik asit, bağırsaklardaki zararlı organizmalarını gelişimini engelleyici ve dolayısıyla bağırsak yapısını geliştirici etkiye sahiptir.
Laktozun ayrıca karaciğerde yağ birikimini önleyici ve karaciğerdeki yağ oranını azaltarak yağ metabolizması üzerinde olumlu etki yapıcı özelliği bulunmaktadır.
Cildi nemlendirerek yıpranma ve yaşlanmayı önleyen laktoz, hipertansiyon hastalarının kullandığı ilaçların yan etkilerini azaltma konusunda da önemli bir rol üstlenir.
Laktoz İntoleransı
İnsan sağlığına önemli ölçüde faydaları bulunan laktozun kullanımı, bazı kişilerde yan etkilere sebep olmaktadır.
Tüketilen laktozun glukoz ve galaktoza ayrılmasını ve kana geçmesini sağlayan yapı, bağırsaktaki laktaz enzimidir. Laktaz enziminin kişide çok az olması ya da hiç olmaması, laktoz intoleransına neden olur.
Laktoz intoleransına sahip bireylerde, laktoz tüketimi gerçekleştiğinde, laktoz küçük parçalara ayrılamaz ve bağırsak içerisinde misafirliğine devam ederek sıvı ve mineral dengesini etkiler. Bu da, bağırsak hareketliliği ve sindirim sorunları olarak kendini gösterir.
Laktoz intoleransının en etkili tedavisi, yaşanan intolerans boyutuna paralel olarak, laktozun azaltılması veya beslenme listesinden çıkarılmasıdır.
Örneğin; laktozsuz sütlerde az miktarda laktoz ve laktaz enzmi bulunur. Böylece laktoz, bağırsakta ayrışmak yerine, pakette küçük parçalara bölünür. Bu da intolerans sahibi bireylere kolaylık sağlar.
Ancak bilinmelidir ki, laktozsuz sütler şekersiz süt anlamına gelmemektedir. Laktozsuz ürünlere, konulması gereken laktoz miktarı kadar glikoz ve galaktoz eklenmektedir.
Laktozun Depolanması
Laktozun depolanması, düşük bağıl nemde ve uygun sıcaklıkta olmaıdır. Özelliklerinin stabil kalmasını sağlamak amacıyla laktoz, yabancı kokuya sahip maddelerin olmadığı, nemsiz, serin yerlerde; ışık, hava geçirmeyen ve ağzı sıkı kaplarda muhafaza edilmellidir.
Uygun koşullarda korunması sağlanan laktoz, uzun raf ömrüne sahiptir.
Laktozun Satışı ve Fiyatı
Laktozun özellikleri, faydaları ve artan kullanım alanı, ayrıca uygun maliyeti, satın alma taleplerinde artışa neden olmuştur.
Gıda endüstrisi alanında yüksek kaliteli ürünler sunan MTROYAL olarak bizlere ulaşırsanız, laktoz satışı ve laktoz fiyatı hakkında daha detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.
No comment